W Polsce stale występuje 19 gatunków kleszczy. Ukąszenie kleszcza jest potencjalnie niebezpieczne, ponieważ może prowadzić do przeniesienia chorób, takich jak borelioza czy kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) oraz innych chorób odkleszczowych. Poniżej znajdziesz dokładne instrukcje, co zrobić, gdy wbije się kleszcz, jak go bezpiecznie usunąć oraz jakie kroki podjąć po jego usunięciu.
Czy kleszcze są groźne?
W naszym kraju licznie występuje kleszcz pospolity (Ixodes ricinus), zwany też kleszczem pastwiskowym. Kleszcze występują nie tylko w lasach i na łąkach, ale także w miastach, np. w miejskich parkach. Są pasożytami zewnętrznymi kręgowców, drobnych gryzoni, zwierzyny płowej, bydła, koni, ptaków. Człowiek jest dla nich żywicielem przypadkowym. Cykl rozwojowy kleszcza obejmuje takie stadia jak: jajo, larwa, nimfa, postać dorosła. By przejść w kolejną fazę wzrostu potrzebuje pożywienia, w tym przypadku krwi. Podczas żerowania kleszcz powiększa swoje rozmiary kilkukrotnie. Najczęściej występujący w Polsce gatunek, kleszcz pospolity mierzy przed “krwistą ucztą” w zależności od stadium rozwojowego:
larwa – ok. 1 mm
nimfa – ok. 1,5 mm
dorosły – do 5 mm.
Wydawałoby się, że taki mały pajęczak nie jest w stanie nam zagrozić, a jednak może sprowadzić na nas problemy. W czasie ssania krwi kleszcz wstrzykuje do tkanek żywiciela ślinę, która może zawierać różnorodne drobnoustroje chorobotwórcze: bakterie, wirusy i pierwotniaki. Kleszczowe zapalenie mózgu jest chorobą powodowaną przez wirusa i objawia się zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych, zapaleniem mózgu lub jednym i drugim. Te choroby mogą być śmiertelne. Aby skutecznie ochronić się przed zakażeniem konieczne jest przyjęcie 3 dawek szczepienia pierwotnego oraz dawek przypominających co 3-5 lat. Borelioza z Lyme jest chorobą zakaźną powodowaną przez bakterię Borrelia burgdorferi. Bakteria ta może zaatakować skórę, układ nerwowy, stawy, serce, narząd wzroku. Anaplazmoza to ostra choroba gorączkowa, groźna dla osób z osłabioną odpornością. Nigdy nie smaruj kleszcza substancjami takimi jak olej czy alkohol, ponieważ może to spowodować, że kleszcz zacznie wydzielać więcej śliny, co zwiększa ryzyko zakażenia. Po prostu lepiej go nie drażnić, tylko szybko się go pozbyć.
Czy można jechać z kleszczem na SOR?
Jeśli nie wiesz, jak odpowiednio usunąć kleszcza, skonsultuj się ze swoim lekarzem rodzinnym, wieczorem albo w weekendy i święta możesz skorzystać z nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej. Zasada jest prosta im szybciej usuniesz kleszcza tym lepiej !!! Wbity kleszcz nie stanowi zagrożenia życia. Przychodnia lub ambulatorium podstawowej opieki zdrowotnej spokojnie da sobie radę z usunięciem kleszcza, gdy Ty nie jesteś w stanie zrobić tego samodzielnie. SOR to oddział przeznaczony do udzielania pomocy pacjentom po urazach lub w stanie zagrożenia życia.
Jak bezpiecznie usunąć kleszcza? Pierwsza pomoc krok po kroku
Kleszcze lubią miękkie, cienkie i dobrze ukrwione obszary skóry, takie jak: brzuch, klatka piersiowa, zgięcia kolan, szyja, głowa, pachwiny. Kleszcza należy usunąć jak najszybciej po zauważeniu. Im szybciej go usuniemy, tym mniejsze jest ryzyko zakażenia drobnoustrojami wywołującymi choroby. W przypadku boreliozy to ryzyko zwiększa się znacząco po upływie 24 godzin (niektóre badania mówią o 72 godzinach) od ugryzienia. Jeśli kleszcz jest w miejscu, którego nie możesz dosięgnąć, poproś kogoś o pomoc. Na rynku jest dostępnych sporo urządzeń, które ułatwiają usuwanie kleszczy. Specjalne lasso (bardzo skuteczne), zestaw do usuwania kleszczy, pompka ssąca czy kleszczołapki. Zwykle wystarcza po prostu pęseta. Nie panikuj! Chwycenie kleszcza to nie fizyka kwantowa. Dasz radę!
- Przygotuj narzędzie. Może to być pęseta z cienkimi końcówkami, rękawiczki i środek do dezynfekcji.
- Złap kleszcza pęsetą. Chwyć go jak najbliżej skóry, starając się nie ściskać jego ciała.
- Wyciągnij kleszcza. Delikatnie, ale stanowczo pociągnij prosto w górę. Unikaj obracania pęsety, co mogłoby spowodować urwanie części kleszcza.
- Zdezynfekuj miejsce ukąszenia. Użyj wacika nasączonego alkoholem lub innego środka dezynfekującego.
Najważniejsze jest uchwycenie kleszcza za głowę możliwie jak najbliżej skóry oraz nieuciskanie tułowia, bo mogłoby to spowodować wyrzucenie (wprost – zwymiotowanie) przez kleszcza zawartości żołądka, w tym patogenów, czego obawiamy się najbardziej. Amerykańskie Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorób (Centers for Disease Control and Prevention – CDC) podkreśla, by kleszcza usuwać, ciągnąc go prostopadle do skóry, bez ruchów rotacyjnych (sprzyjają oderwaniu lub zmiażdżeniu tułowia), w kierunku przeciwnym do ułożenia aparatu gębowego,
Poradnik: co robić po wyrwaniu kleszcza?
Po usunięciu kleszcza dokładnie zdezynfekuj miejsce ukąszenia i obserwuj miejsce ukąszenia. Samo zaczerwienie po wyciągnięciu kleszcza może się utrzymywać 2-3 dni, gdyż jest to delikatny odczyn zapalny – reakcja po ugryzieniu. Przez minimum 30 dni sprawdzaj, czy nie pojawia się rumień lub inne zmiany skórne. Zaczerwienienie, które pojawia się kilka dni po ukąszeniu i nie znika, tylko w miarę upływu czasu powiększa się, przybierając kształt pierścienia lub owalnej plamy otaczającej miejsce ukłucia przez kleszcza to prawdopodobnie rumień wędrujący. Często przypomina tarczę strzelniczą. Jest to charakterystyczny objaw boreliozy. Brak rumienia wędrującego nie oznacza braku zakażenia! Rumień występuje jedynie u 30–50% zakażonych, dlatego wszystkie niepokojące objawy należy obserwować i zgłaszać lekarzowi, zwłaszcza objawy grypopodobne.
Co zrobić z kleszczem po wyciągnięciu?
Część osób wysyła kleszcza do badań. Nie jest to jednak standardowa procedura, podobnie jak antybiotykoterapia po każdym ugryzieniu przez kleszcza. Diagnoza chorób odkleszczowych nie obejmuje badania samego kleszcza, ponieważ nawet jeśli był on zarażony jakąś chorobą, to nie oznacza, że przekazał ją swojej “ofierze”. Jeśli nie zamierzasz przechowywać kleszcza do badań, możesz go spalić albo zabić w inny sposób.
Czy pozostawienie fragmentu kleszcza zwiększa ryzyko zakażenia?
Pozostawienie w skórze tylko części aparatu gębowego, bez głowy, nie zwiększa istotnie ryzyka zakażenia chorobami przenoszonymi przez kleszcze, może jedynie podrażniać skórę. W takim przypadku można poprzestać na zdezynfekowaniu rany. Jeżeli natomiast w skórze pozostał większy fragment, którego nie potrafimy samodzielnie usunąć ani pęsetą, ani jałową igłą, warto zwrócić się o pomoc do lekarza rodzinnego lub nocnej i świątecznej pomocy lekarskiej.
Co powinno niepokoić po ugryzieniu kleszcza?
Ukąszenie kleszcza nie zawsze prowadzi do choroby, więc nie można panikować. Na co zwracać uwagę?
- Rumień wędrujący. Charakterystyczny zaczerwieniony okrąg wokół miejsca ukąszenia.
- Objawy grypopodobne. Gorączka, ból głowy, zmęczenie, bóle mięśni, nudności, nieżyt górnych dróg oddechowych.
- Objawy neurologiczne: Drętwienie, ból stawów, problemy z koncentracją.
Kiedy udać się do lekarza po ukąszeniu kleszcza?
Borelioza może rozwijać się w ciągu miesięcy, a nawet lat. W leczeniu boreliozy stosuje się antybiotyki. Ważne jest, by leczenie wprowadzać wcześnie, zanim zakażenie się rozsieje w organizmie. Nieleczona borelioza prowadzi do poważnych powikłań neurologicznych, zaburzeń serca, chorób stawów. Należy obserwować uważnie miejsce ugryzienia oraz całe ciało, a w razie potrzeby wykonać badanie przeciwciał. Jeśli zauważysz rumień wędrujący albo gdy miejsce ukłucia puchnie, jest bolesne, gorące, pulsujące, natychmiast skontaktuj się z lekarzem. Także objawy chorobowe, jak gorączka, ból głowy, bóle mięśni lub stawów powinny nas skłonić do wizyty u lekarza. Każdy niepokój dotyczący potencjalnego zakażenia może być powodem do konsultacji z lekarzem.
Jak uniknąć ugryzienia przez kleszcza
Dbając o odpowiednie postępowanie po ukąszeniu kleszcza, minimalizujesz ryzyko poważnych komplikacji zdrowotnych. Moment ugryzienia przez kleszcza jest niezauważalny, gdyż ślina tego osobnika nas znieczula. Dlatego tak ważne jest:
- unikanie terenów zwiększonego ryzyka, gdzie kleszcze występują często: łąki, zarośla, mokradła,
- odpowiedni ubiór (długie rękawy, długie nogawki, wysokie skarpety, buty z wysoką cholewką, czapka z daszkiem lub kapelusz), korzystne jest noszenie jasnych ubrań, ponieważ na nich bardziej widać ciemne kleszcze, które wędrują po skórze, szukając optymalnego miejsca do ukłucia,
- stosowanie repelentów (środków odstraszających) zawierających DEET, ikarydynę lub permetrynę,
- wracając z lasu czy terenów zielonych obejrzyj uważnie całe ciało, również zakryte części. Strój najlepiej jest od razu zmienić.
Jeżeli chcesz się odpowiednio przygotować do sezonu letniego i dowiedzieć się, jak i czym odkazić ranę, co powinna zawierać apteczka pierwszej pomocy, jak udzielić pierwszej pomocy przy użądleniu przez owady – sprawdź nasz kurs pierwszej pomocy online dzieciom.
Zostaw Komentarz