Statystyki są jasne. W Polsce co roku udar mózgu dotyka 90 000 pacjentów. Średnio co 8 minut występuje jeden przypadek. Jedna na sześć osób prawdopodobnie będzie miała w swoim życiu udar. Nie wszyscy chorzy jednak trafiają do szpitala, a u jeszcze mniejszej grupy można wdrożyć leczenie na czas. Kluczowa jest szybka reakcja.
Tych, którzy nie lubią czytać zachęcam od razu do obejrzenia mojego filmu:
Udar mózgu – co to jest?
- „Siedziałem w fotelu i nagle zobaczyłem dwa obrazy telewizyjne. Poczułem, że nie mam nogi od palców po kolana, a potem zniknęła i ręka” – mówił o swoim udarze krytyk muzyczny, Bogusław Kaczyński.
- „Język i wargi są martwe jak po znieczuleniu stomatologicznym. Nie mogłem poruszyć lewą ręką. Miałem problem ze wstawaniem, a gdy w końcu to mi się udało, miałem wrażenie, że wiszę w powietrzu, bo lewej nogi kompletnie nie czułem” – wspominał dziennikarz, Michał Figurski.
- „Od trzech dni czuję się źle, słabo, bardzo boli mnie głowa” – tak opisywała lekarzowi sytuację amerykańska aktorka, Sharon Stone.
Powyższe przykłady pokazują, jak cichy, różny w swoich objawach i niezależny od okoliczności bywa udar mózgu. Czym tak naprawdę on jest?
Udarem nazywa się uszkodzenie mózgu wskutek zamknięcia lub pęknięcia naczynia mózgowego. W zależności od przyczyny wyróżnia się dwa rodzaje udaru mózgu.
Rodzaje udaru mózgu
Udar niedokrwienny jest częstszy. Stanowi około 80% wszystkich przypadków. Dochodzi do niego wówczas, gdy powstała w sercu skrzeplina dociera tętnicami do mózgu, blokując lub poważnie ograniczając przepływ krwi. Dochodzi wówczas do niedotlenienia i niedożywienia tkanek.
Drugi typ to udar krwotoczny wywołany przez uszkodzenie ściany naczynia krwionośnego. Krew poza naczyniami niszczy tkanki, z którymi się styka.
Jak rozpoznać udar mózgu?
Udar mózgu jest drugą pod względem częstości przyczyną zgonów na świecie. Śmiertelność po 3 miesiącach w przypadku udaru niedokrwiennego wynosi około 20%, a przy udarze krwotocznym – 50%. Najważniejsze w procesie ratowania życia i zapobiegania negatywnym konsekwencjom jest wczesne rozpoznanie objawów udaru i udzielenie choremu szybkiej pomocy. Kłopot polega na tym, że wiele osób bagatelizuje pierwsze objawy udaru mózgu.
Udar mózgu objawy ostrzegawcze może dawać początkowo bardzo subtelne. Niektóre osoby wiążą je na przykład ze zwykłym przemęczeniem. Jakie czynniki powinny być szczególnie alarmujące? Oto najczęstsze objawy udaru mózgu:
- zmieniona mowa – bełkotliwa, trudna do zrozumienia,
- asymetria twarzy – najczęściej bardzo charakterystyczne opadanie jednego kącika ust,
- zaburzenia widzenia: niedowidzenie na jedno z oczu lub niedowidzenie w połowie pola,
- wrażenie słabszej jednej ręki lub nogi,
- zaburzenia lub brak czucia po jednej stronie ciała,
- problemy z utrzymaniem równowagi i zawroty głowy,
- utrata przytomności,
- zaburzenia połykania.
Warto w tym miejscu dodać, że w przypadku udaru niedokrwiennego rzadko występuje ból głowy, a jeśli już się zdarza, to raczej u osób młodszych. Jest to natomiast częsty symptom udaru krwotocznego.
Akcja edukacyjna przeprowadzona kilka lat temu w polskich szkołach przez studentów medycyny wskazywała, że wystąpienie udaru wiąże się z czterema kluczowymi objawami określanymi znamiennym i łatwym do zapamiętania przez dzieci skrótem
UDAR: Usta wykrzywione, Dłoń opadnięta, Artykulacja bełkotliwa, Rozmazane widzenie.
Udar mózgu: co robić?
Jeśli zauważymy u kogoś chociaż jeden z charakterystycznych objawów, należy jak najszybciej zadzwonić na pogotowie. Co w sytuacji, kiedy niepokojące objawy nagle przeminęły? Także powinniśmy zareagować, ponieważ mógł to być tzw. TIA, czyli przemijający atak niedokrwienny. Sam w sobie nie musi on być groźny, jednak zdarza się, że zapowiada nadejście pełnego udaru za kilka – kilkanaście godzin.
Bardzo pomocny w diagnostyce udaru jest test, który może wykonać każdy znajdujący się przy chorym. Na czym polega test FAST, bo tak właśnie jest nazywany?
- F, czyli face – twarz. W pierwszej kolejności należy poprosić chorego o uśmiechnięcie się. Na tej podstawie można dostrzec ewentualną asymetrię, szczególnie opadanie jednego kącika ust. To efekt porażenia mięśnia mimicznego, które towarzyszy udarowi.
- A, czyli arm – ramię. Chorego należy poprosić o zamknięcie oczu i wyciągnięcie rąk w przód wnętrzem dłoni do góry. Jeśli dostrzeżemy, że jedno ramię opada lub położone jest niżej, może to być kolejnym potwierdzeniem udaru.
- S, czyli speach – mowa. Należy poprosić chorego o dokładne powtórzenie prostego zdania. Jeśli dla diagnozowanej osoby będzie to problem, będzie je przekręcała lub bełkotała, mamy kolejne potwierdzenie.
- T, czyli time – czas. To najważniejsza kwestia. Jeżeli widzimy wyraźne objawy, dzwońmy jak najszybciej po pomoc. Szybkie działanie oraz uruchomienie procedur medycznych może uratować życie.
Pierwsza pomoc w udarze mózgu- zanim przyjedzie karetka
Pamiętaj najważniejszy jest czas oraz rozpoznanie objawów. W praktyce bardzo często spotykam się z sytuacją, kiedy to objawy zostają przeoczone. Czas 4,5 godziny mija a niedokrwienie do którego doszło sieje spustoszenie w mózgu. Jeśli poszkodowany jest przytomny ułóż go w wygodnej pozycji, nie dawaj nic do jedzenie i do picia. Nie podawaj leków. Wezwij ambulans. Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny a oddycha ułóż go w pozycji bezpiecznej. Niestety zdarzają się sytuacje w których u pacjenta z udarem mózgu dochodzi do zatrzymania akcji serca oraz oddechy w takim przypadku, należy jak najszybciej rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową.
Kliknij w ten link i pobierz algorytmy postępowania w pierwszej pomocy:
Jak wygląda leczenie udaru mózgu?
U osoby, u której podejrzewa się udar mózgu, należy jak najszybciej przeprowadzić tomografię komputerową głowy lub rezonans magnetyczny. Na ich podstawie lekarz rozpoznaje, z jakim udarem ma do czynienia, a następnie może podjąć dalsze działania.
Udar krwotoczny wymaga przeprowadzenia operacji. Przy udarze niedokrwiennym zleca się leczenie trombolityczne, pozwalające rozpuścić zakrzep blokujący dopływ krwi do mózgu. Kluczowe znaczenie ma czas.
Udar to nie wyrok śmierci, jednak wskaźniki umieralności są wysokie. W przypadku udaru niedokrwiennego skuteczne leczenie podjąć można w ciągu 4,5 godziny od wystąpienia objawów. Podanie leku po upływie tego czasu spowodować może powikłania krwotoczne, a zatem im szybciej, tym lepiej.
Wyspecjalizowane placówki dysponują urządzeniem, dzięki któremu można usunąć zakrzep bezpośrednio z naczynia mózgowego. Takich miejsc jest jednak niewiele.
Co po udarze?
Jeśli osobie z udarem niedokrwiennym odpowiednio wcześnie podano leki, ma ona bardzo duże szanse na całkowite ustąpienie zaburzeń neurologicznych. W pozostałych przypadkach z czasem zmniejszą one swój zakres, ale zwykle nie znikają całkowicie. Układ nerwowy zostaje uszkodzony, a obumarłe komórki mózgu nie regenerują się. Na szczęście nie wszystkie niedotlenione komórki czeka taki los: wiele z nich potrafi ponownie podjąć swoją pracę, a niektóre z komórek potrafią przejąć funkcję tych martwych.
W przypadku udaru niedokrwiennego około 15% osób wymaga później stałej opieki drugiej osoby, zaś 45% częściowej pomocy. W odzyskiwaniu utraconej sprawności pomaga rehabilitacja. Ważne jest także podjęcie działań, mających na celu zabezpieczenie przed kolejnym udarem. Rozpoznanie wszystkich czynników ryzyka i właściwe zidentyfikowanie przyczyny udaru pozwala wdrożyć profilaktykę w postaci zabezpieczenia farmakologicznego lub operacyjnego.
Zapobieganie udarowi mózgu – czy jest możliwe?
Przyczyny udaru mózgu są różne. Na niektóre czynniki, takie jak: wiek, płeć czy obciążenia genetyczne, nie mamy wpływu. Udar statystycznie częściej dotyczy mężczyzn i osób starszych.W profilaktyce udaru należy przede wszystkim kontrolować i utrzymywać w normie ciśnienie krwi, gdyż nadciśnienie jest jednym z czynników ryzyka. Zalicza się do nich również miażdżycę, cukrzycę i otyłość. Zagrożenie stanowi niewłaściwa dieta złożona z produktów wysokoprzetworzonych, zawierająca niezdrowe tłuszcze oraz konserwanty. Ryzyko udaru, zwłaszcza niedokrwiennego, rośnie u palaczy i osób regularnie nadużywających alkoholu. Zminimalizować je można natomiast zdrowym odżywianiem i aktywnością fizyczną. Więcej informacji znajdziecie na stronie Fundacji Udaru Mózgu
pozdrawiam
Adrian Zadorecki
Zostaw Komentarz