Urazy głowy, nawet niewielkie, mogą prowadzić do poważnych konsekwencji. U dzieci jest to szczególnie istotne ze względu na wciąż rozwijający się mózg. Z tego artykułu dowiesz się, dlaczego konieczna jest szybka reakcja, jakie objawy są niepokojące, jak zabezpieczyć ranę głowy, kiedy należy wezwać zespół ratownictwa medycznego i jak zadbać o bezpieczeństwo Twojego dziecka.
Spis treści:
- Urazy głowy – rodzaje
- Obrażenia głowy u niemowląt
- Obrażenia głowy u dzieci – przyczyny
- Urazy głowy – objawy niepokojące
- Urazy głowy – postępowanie
- Uraz głowy z utratą przytomności
- Zalecenia po urazie głowy
- Profilaktyka obrażeń głowy
Urazy głowy – rodzaje
Sformułowanie „uraz głowy” zwykle odnosi się do urazowego uszkodzenia mózgu. Jest to jednak pojęcie mające szersze znaczenie. Obejmuje także urazy innych organów niż mózg np. skóry głowy lub czaszki. Po uderzeniu może wystąpić jedynie stłuczenie, złamanie czaszki albo twarzoczaszki, ale także krwotok czy wstrząs mózgu. Uraz głowy składa się z dwóch etapów:
- urazu pierwotnego – obejmuje uszkodzenie skóry głowy, złamania czaszki, uszkodzenie tkanki nerwowej lub naczyń mózgowych,
- urazu wtórnego – związany jest z rozwijającym się obrzmieniem mózgu, krwawieniem lub niedokrwieniem, które mogą powodować nieodwracalne uszkodzenia, a w efekcie prowadzić do ciężkich powikłań, a nawet śmierci.
Urazy głowy dzielą się na: rozlane (wstrząśnienie mózgu, rozlane uszkodzenie aksonalne) i ogniskowe (stłuczenie mózgu i krwiaki wewnątrzczaszkowe). Mogą być spowodowane bezpośrednim uderzeniem lub samym przyspieszeniem. W urazach lekkich utracie przytomności towarzyszą zaburzenia pamięci dotyczącej okoliczności urazu, czasem przedłużone mimo odzyskania świadomości. Istotą urazów ogniskowych jest powstanie obrzęku mózgu wokół ogniska stłuczenia lub powstawanie krwiaka śródczaszkowego. Powstanie ciasnoty śródczaszkowej w szczelnie zamkniętej przestrzeni, jaką jest głowa, stanowi bezpośrednie zagrożenie życia. Rozlane uszkodzenie aksonalne (Diffuse Axonal Injury, DAI) to rodzaj urazu mózgu, który występuje w wyniku gwałtownego przemieszczenia mózgu w czaszce, zazwyczaj spowodowanego urazem w wyniku wypadku samochodowego. Jest jednym z poważniejszych typów urazów mózgu i często wiąże się z poważnymi konsekwencjami. Głównym objawem urazów rozlanych jest nagła utrata przytomności, która występuje natychmiast po urazie. W przypadku wstrząśnienia mózgu jest ona krótka (do kilku minut), a w przypadku rozlanego uszkodzenia aksonalnego poszkodowany pozostaje długo w stanie śpiączki, czasem nigdy nie odzyskuje przytomności.
Obrażenia głowy u niemowląt
Urazy to główna przyczyna leczenia szpitalnego dzieci. W Polsce liczba dzieci leczonych z powodu urazów przekracza 40 tys. rocznie. Śmiertelność lub wtórne inwalidztwo, głównie niesprawność neurologiczna z powodu urazu, przewyższa wszystkie inne choroby wieku dziecięcego łącznie. U niemowląt złamania czaszki i krwiaki wynikają z uderzenia o barierki łóżeczka, wypadnięcia z wózka, z kąpieli, upadku z kanapy, ale również występują urazy nieprzypadkowe. Przemoc wobec dziecka skutkuje np. zespołem dziecka potrząsanego. W tym wieku głowa jest stosunkowo duża w porównaniu do reszty ciała, więc przy upadku jako pierwsza doznaje urazu. Noworodek nie potrafi asekurować się przed uderzeniem dłońmi lub lepszym ułożeniem ciała. Charakterystyczne objawy neurologiczne związane z urazem wewnątrzczaszkowym są często nieobecne, by następnie rozwinąć się bardzo gwałtownie. Z tego powodu nie należy lekceważyć żadnych urazów w okolicy głowy. W wieku niemowlęcym najczęstszym powikłaniem urazu głowy jest przewlekły krwiak podtwardówkowy, który powstaje wskutek przerwania drobnych naczyń żylnych pomiędzy powierzchnią mózgu a oponą twardą. Pojawia się powiększenie obwodu głowy, napięcie skóry głowy i uwypuklenie ciemienia. Charakterystyczny jest objaw „zachodzącego słońca”. Tęczówka oka pozostaje częściowo ukryta pod dolną powieką, natomiast twardówka jest widoczna ponad tęczówką. Niemowlę nie jest w stanie nam powiedzieć, że źle się czuje, ale ból głowy manifestuje płaczem, rozdrażnieniem, a czasem wymiotami. Pilna pomoc lekarska jest wtedy konieczna. W wieku niemowlęcym niezarośnięte ciemię przednie umożliwia bezpieczną, nieinwazyjną diagnostykę, jaką jest badanie ultrasonograficzne. Nie należy natomiast wykonywać RTG czaszki.
Obrażenia głowy u dzieci – przyczyny
Najczęstszą przyczyną urazów w wieku szkolnym są potrącenia przez samochód oraz uprawianie sportu. U takiego dziecka czaszka jest już zamknięta, a mózg szczelnie ją wypełnia. Nie ma w tym okresie tzw. rezerwowej objętości wewnątrzczaszkowej, jaka występuje u niemowląt i osób starszych. Dodatkowo mózg otoczony jest oponą twardą, która jest nierozciągliwa. Tak dobra ochrona mózgu to zarazem zaleta, jak i wada. Wzrost ciśnienia po urazie przenosi się na naczynia i drogi nerwowe. Takie uwarunkowania anatomiczne i fizjologiczne powodują, że dynamika narastania objawów pourazowych i stanu zagrożenia życia u dzieci w wieku szkolnym. Co ciekawe, urazy u chłopców występują znacznie częściej – ponad 60% przypadków. Rower, hulajnoga, deskorolka, a do tego odwaga, brak rozwagi, przewidywania skutków i wypadek gotowy. Obrażenia głowy powstałe w czasie jazdy samochodem jako pasażer i doznanego wypadku wynikają z nagłego przyspieszenia i opóźnienia ruchu głowy. Mimo braku widocznych śladów wypadku, w efekcie może dochodzić do krwawienia wewnątrzmózgowego. Współistnienie w urazie wielonarządowym urazu głowy pogarsza rokowanie o 30%.
Urazy głowy – objawy niepokojące
Objawy urazu głowy dzielimy na wczesne i późne. Jeżeli narasta ciasnota śródczaszkowa, możemy zaobserwować takie objawy jak m.in.:
- zaburzenia świadomości,
- nudności lub wymioty,
- nierówność lub poszerzanie się źrenic,
- niedowład kończyn,
- zaburzenia oddechowe,
- spadek tętna,
- podwyższanie się ciśnienia tętniczego.
Objawy późne urazów głowy, związane najczęściej z powstającymi krwiakami to:
- zmiany osobowości (agresja, rozdrażnienie),
- nadmierna senność
- ból głowy,
- nudności lub wymioty,
- napady padaczkowe,
- niedowłady kończyn.
Wszystkie niepokojące objawy powinny nas skłonić do natychmiastowego zgłoszenia się z poszkodowanym do szpitala, najlepiej z oddziałem neurochirurgii.
Urazy głowy – postępowanie
Pierwsza pomoc przy obrażeniach głowy to przede wszystkim schładzanie miejsca stłuczenia. Można do tego użyć lodu zawiniętego np. w ręcznik albo specjalnego kompresu chłodzącego. Zimny okład działa przeciwobrzękowo i przeciwbólowo. Zimny kompres stosujemy tylko przy niewielkich urazach bez krwotoku lub podejrzenia pęknięcia czaszki.
Jeżeli rana jest otwarta, tamujemy krwawienie, a na przeciętą skórę nakładamy opatrunek osłaniający – chłonący z gazy i codofixu.
Przy krwawieniu z nosa albo jamy ustnej dziecko należy umieścić w pozycji półsiedzącej. Krew powinna wypływać na zewnątrz. Dokładny schemat postępowania przy krwawieniu z nosa znajdziesz tutaj.
Główną zasadą przy urazie otwartym sklepienia czaszki jest nieusuwanie żadnych wgniecionych elementów kostnych lub ciał obcych, jak np. kamień, fragment szkła. Elementy te często uciskają uszkodzone naczynie i samodzielne usunięcie ich może spowodować gwałtowny krwotok, który może być nawet śmiertelny. Postępowanie w drodze do szpitala powinno się wtedy ograniczyć do założenia wilgotnego i jałowego opatrunku. Zawsze warto skonsultować z lekarzem każdy uraz głowy u dziecka. Jeżeli uderzenie było mocne albo występują niepokojące objawy, które zostały wyżej wymienione, wezwij karetkę albo natychmiast zgłoś się do szpitalnego oddziału ratunkowego.
Urazy głowy z utratą przytomności
Gdy doszło do utraty przytomności, zawsze sprawdź oddech dziecka. Jeżeli oddycha, ułóż je w pozycji bocznej bezpiecznej, ale z głową uniesioną do góry o ok. 30–45 stopni i natychmiast wezwij ambulans, dzwoniąc po nr 112. Zadbaj o komfort termiczny dziecka. Okryj je kocem termicznym lub nawet swoim ubraniem. Bardzo ważne jest udrożnienie dróg oddechowych i ułatwienie oddychania. Należy rozluźnić ubranie, zapewnić dostęp świeżego powietrza. Jeżeli dziecko nie oddycha, przejdź do resuscytacji krążeniowo-oddechowej.
Zalecenia po urazie głowy
W pierwszych dniach po urazie należy ograniczyć aktywność fizyczną i umysłową. Dziecko powinno przez jakiś czas zrezygnować z aktywności sportowej czy długotrwałego korzystania z komputera. Ekspozycja na jasne światło, głośne dźwięki czy intensywne bodźce mogą zaostrzać objawy pourazowe. Spokój i regularny, jakościowy sen to ważny element regenerowania się organizmu. Padaczka pourazowa rozwija się u dzieci w 7% przypadków, głównie po ciężkich urazach, z długą utratą przytomności i krwawieniem podpajęczynówkowym. Wystąpienie napadu drgawkowego bezpośrednio po urazie nie jest wystarczające dla rozpoznania padaczki pourazowej. Ze statystyk wynika, że 93% dzieci otrzymałoby leczenie przeciwpadaczkowe niepotrzebnie.
Profilaktyka obrażeń głowy
Jedyna profilaktyka urazów podstawy i sklepienia czaszki to ochrona mechaniczna – używanie kasków ochronnych podczas jazdy na rowerze czy hulajnodze. W trakcie jazdy autem szczególnie ważne jest odpowiednie dobranie fotelika samochodowego: zarówno do dziecka, jak i samochodu. W trakcie opieki nad niemowlęciem trzeba zadbać o jego bezpieczeństwo. Nie zostawiać małego dziecka samego na łóżku, kanapie czy w wanience. Fakt, że niemowlak spadł z wysokości, zdarza się częściej, niż podejrzewasz. Nie obwiniaj się o niedopilnowanie malucha, który nieustannie jest w ruchu, biega i skacze, trenując zdolności motoryczne. Zadbaj o aktualną wiedzę na temat pierwszej pomocy. Najlepszy kurs pierwszej pomocy dzieciom znajdziesz tutaj. Jeśli doszło do silnego urazu głowy, szczególnie, gdy objawy są poważne, należy natychmiast skonsultować się z lekarzem. Odpowiednio udzielona pierwsza pomoc, a następnie profesjonalna ocena i diagnoza są kluczowe dla właściwego leczenia i zapobiegania poważnym komplikacjom. Podane porady nie zastępują profesjonalnej porady medycznej.
Zostaw Komentarz